นี่คือเหตุการณ์จริงซึ่งเกิดขึ้นกับคนพิการจำนวนไม่น้อย ที่ต้องเผชิญกับข้อจำกัดในการใช้ชีวิต ทำให้ต้องจำยอมใช้วิธีการที่ซับซ้อน และยากลำบากกว่าคนอื่นเสมอ ในกรณีที่ต้องใช้งานระบบหรือบริการที่ไม่มี Digital Accessibility เนื่องจากหลังผ่านวิกฤติ COVID-19 เป็นต้นมา การใช้งานอินเทอร์เน็ตและการติดต่อสื่อสารบนโลกดิจิทัล ก็ถูกเร่งให้เกิดการใช้ผู้งานจำนวนมากในการซื้อสินค้าและบริการในชีวิตประจำวัน (รูปที่ 1) ตั้งแต่การซื้อสินค้าออนไลน์ การสั่งอาหารเดลิเวอรี่ การเรียกรถรับส่ง การติดต่อสื่อสารผ่านสังคมออนไลน์ ตลอดจนการเข้าถึงและติดตามสิทธิ์ในการรักษาพยาบาลขั้นพื้นฐานในกรณีวิกฤติ หรือแม้แต่การรับสวัสดิการเยียวยาจากภาครัฐตามสิทธิที่ควรได้ในฐานะพลเมือง ต่างก็เป็นการบังคับให้ต้องใช้งานเทคโนโลยีดิจิทัลไม่ทางใดก็ทางหนึ่ง ยิ่งไปกว่านั้นแล้วในขณะที่หลายคนมีตัวเลือกมากมายในการใช้แอปพลิเคชันตามโปรโมชันที่ถูกใจ แต่สำหรับคนพิการนั้นตัวเลือกอาจเหลือแค่การเลือกไม่ใช้โดยจำยอมอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้
คำถามว่า ความเท่าเทียมในการเข้าถึงดิจิทัลมีความสำคัญกับเรามากน้อยแค่ไหน อาจจะไม่มีคำตอบที่ชัดเจนมากเท่ากับว่าเรา ‘รู้สึก’ อย่างไร หากต้องเป็นคนเดียวที่ติดต่อกับผู้คนในสังคมผ่านการโทรด้วยสัญญาณโทรศัพท์ (หรือการส่งจดหมาย) ในขณะที่ครอบครัว เพื่อน หรือคนอื่น ๆ ล้วนมีชีวิตและมีตัวตนอยู่ร่วมกันในอีกสังคมหนึ่งที่เรียกว่า ‘สังคมออนไลน์’ ซึ่งเป็นโลกใบใหม่ที่มีโอกาสมากมาย แต่คนพิการกลับเข้าไม่ถึง ดังนั้นการเริ่มต้นด้วย Empathy หรือการ ‘รู้สึก’ ในสถานการณ์เดียวกันกับที่คนกลุ่มหนึ่งต้องเผชิญมาตลอด จะทำให้การเปิดใจที่จะทำความเข้าใจและรู้จักหลักการของ Digital Accessibility ง่ายดายและลึกซึ้งยิ่งขึ้น
แนวคิดของหลักการสร้างการเข้าถึงดิจิทัล (4 Principles of Accessibility)
ในการสร้างการเข้าถึงบนโลกดิจิทัลให้เกิดความเท่าเทียม มีการกำหนดแนวทางที่เรียกว่า Web Content Accessibility Guidelines หรือ WCAG โดยองค์กร World Wide Web Consortium (W3C) ให้เป็นมาตรฐานของแนวทางการออกแบบเว็บไซต์ที่ทุกคนเข้าถึงได้ ซึ่งจะกำหนดเกณฑ์และแนวทางในการออกแบบพร้อมทั้งการวัดผลสำเร็จที่แบ่งออกเป็น 3 ระดับ คือ A, AA, AAA (พื้นฐาน, ดี และดีเยี่ยม ตามลำดับ) โดยปัจจุบันมีการอัพเดตแนวทางเวอร์ชั่นล่าสุด คือ WCAG2.2 ซึ่งจะมีรายละเอียดการออกแบบที่สอดคล้องกับเทคโนโลยีที่พัฒนาใหม่และเพิ่มเกณฑ์ที่ครอบคลุมข้อจำกัดต่าง ๆ ของผู้ใช้งานมากยิ่งขึ้น โดยยึดถือหลักการสำคัญ 4 ประการ (รูปที่ 2) ได้แก่
- การรับรู้ได้ (Perceivable) ผู้ใช้สามารถรับรู้เนื้อหาและองค์ประกอบของเว็บไซต์ได้ ผ่านประสาทสัมผัสอย่างน้อยอย่างใดอย่างหนึ่ง เช่น การมองเห็น การได้ยิน หรือการสัมผัส
- การใช้งานได้ (Operable) ผู้ใช้สามารถมีส่วนร่วมในการใช้งานหรือโต้ตอบกับเนื้อหาได้ด้วยอุปกรณ์ อาทิ แป้นพิมพ์ เมาส์ หรือหน้าจอสัมผัส
- การเข้าใจได้ (Understandable) เนื้อหาและองค์ประกอบที่ปรากฏบนเว็บไซต์จะต้องแสดงออกหรือสื่อสารให้ผู้ใช้สามารถเข้าใจได้ เช่น การมีข้อความบรรยายประกอบภาพหรือคลิปวีดิโอ (Caption)
- การรองรับที่ยืดหยุ่น (Robust) เนื้อหาแสดงออกผ่านอุปกรณ์ที่รองรับได้หลายอุปกรณ์และมีความยืดหยุ่นในการปรับเปลี่ยนที่หลากหลายแตกต่างกัน ไม่ว่าจะเป็น เครื่องคอมพิวเตอร์ แท็ปเลต หรือสมาร์ทโฟน
ซึ่งแน่นอนว่าการออกแบบโดยคำนึงถึงหลักการเหล่านี้ตั้งแต่เริ่มต้น จะทำให้ได้ผลลัพธ์ของการพัฒนาผลิตภัณฑ์ เว็บไซต์ หรือบริการดิจิทัลที่ครอบคลุมคนทุกกลุ่ม เป็นก้าวแรกที่สำคัญต่อการสร้าง Digital Inclusion หรือสังคมดิจิทัลร่วมกันในอนาคตอย่างไรก็ตามการออกแบบสินค้าและบริการที่ยึดถือหลักการออกแบบโดยมี Accessibility นั้น หากพิจารณาในมุมมองของธุรกิจในแง่ของผลกำไร-ขาดทุนเพียงอย่างเดียวแล้ว อาจเห็นพียงแต่การเพิ่มต้นทุนให้กับกิจการในการพัฒนาโดยคำนึงถึงการออกแบบที่ครอบคลุม ทั้งที่ในความเป็นจริงแล้วอาจมีกำไรแฝง หรือผลประโยชน์ทางอ้อมที่อาจไม่ได้ชัดเจนเป็นรูปธรรม แต่พิสูจน์แล้วว่าการมี Accessibility ในสินค้าและบริการล้วนเป็นผลดีต่อธุรกิจอย่างมากมาย
ขอบคุณแหล่งที่มา urlkub